Μία συνέντευξη με την Anjani

 
Από τότε που στα μέσα της δεκαετίας του ’80 έκανε φωνητικά στο τραγούδι Hallelujah, η Anjani βρίσκεται κοντά στη μουσική καρδιά του Leonard. Έχει τραγουδήσει σε όλους τους δίσκους του έκτοτε. Έκανε περιοδείες με τον Leonard έχοντας διπλό καθήκον, να κάνει φωνητικά και να παίζει πιάνο. Αλλά για το Dear Heather η Anjani  έγινε η μουσική συνεργάτης του Leonard. Έκανε την παραγωγή σε δύο από τα τραγούδια του άλμπουμ, στο On That Day και στο  Nightingale και τραγουδάει κάνοντας είτε  πρώτη είτε  δεύτερη φωνή σε οχτώ από τα δεκατρία κομμάτια. Είμαστε αληθινά τυχεροί που η Anjani Thomas, βασική συνεργάτιδα στο Dear Heather, μας δίνει  την δυνατότητα να ρίξουμε μια ματιά στα ενδότερα  της  δημιουργικής  διαδικασίας αυτού του άλμπουμ. Απολαύστε την!

Τα περισσότερα τραγούδια του Dear Heather ηχογραφήθηκαν στο οικιακό studio του Leonard. Μπορείς να μας περιγράψεις την δημιουργική διαδικασία; Για παράδειγμα, όταν ηχογραφούσατε τις δεύτερες φωνές οι ενορχηστρώσεις και οι πρώτες φωνές ήταν ήδη έτοιμες ή υπήρχε μια εναλλαγή μπρος και πίσω στις πρώτες και δεύτερες φωνές;

Τα μουσικά κομμάτια ήταν έτοιμα αλλά υπήρχε κάποια ευελιξία στην ηχογράφηση των πρώτων και δεύτερων φωνών και ίσως το ένα να επηρέασε το άλλο.  

Ο Leonard μου έχει δώσει πάντα απόλυτη δημιουργική ελευθερία στα φωνητικά. Και έστω κι αν έχω ακούσει μια πρόχειρη ηχογράφηση του κομματιού πριν την ηχογράφηση, δεν σημαίνει ότι ξέρω τι ακριβώς θα κάνω όταν σταθώ μπροστά στο μικρόφωνο. Αυτό ήταν ιδιαίτερα αληθινό για το Morning Glory. Πολλές φορές καθίσαμε για μία ή δύο ώρες ακούγοντας το κομμάτι και μετά εκείνος έλεγε "Θα να είναι έξοχο!"

Θα τραγουδήσουμε απλώς 'morning glory' κι ίσως προσθέσουμε και λίγους στίχους για το πόσο όμορφα είναι τα πρωινά. "

Στο μεταξύ δεν είχε γράψει ή ηχογραφήσει ακόμη το δικό του μέρος στο κομμάτι αυτό κι έτσι όλα όσα ήξερα ήταν ότι το είχε εμπνευστεί από κάτι

φυτά ύψους  2 μέτρων  που έχει στην πίσω αυλή του σπιτιού του και που ονομάζονται έτσι, «morning glory» . Δεν το ήξερε αλλά όσο περισσότερο έπαιζε τη μελωδία τόσο περισσότερο σάστιζα. Ήταν τόσο μυστηριακό και ιδιόμορφο που δεν είχα ιδέα τι να κάνω μ’ αυτό. Για μήνες απέφευγα να το ηχογραφήσω ώσπου έμεινε ένα από τα τελευταία πράγματα που έπρεπε να γίνουν για να ολοκληρωθεί ο δίσκος. Πίστευα ότι απλώς θα έκανα μία δοκιμή που δεν θα μας ήταν και πολύ χρήσιμη αλλά τουλάχιστον μέχρι τότε θα είχα ήδη κάνει κάποια καλή δουλειά για τον δίσκο.

Έτσι αρχίσαμε να παίζουμε την μαγνητοταινία και ένα λεπτό από το μονόλογο του είχε ήδη περάσει και τίποτα δεν μου ερχόταν στο μυαλό.

Πέρασαν άλλα δύο λεπτά και είχα αρχίσει να ιδρώνω γιατί δεν μου ερχόταν να τραγουδήσω τίποτα. Ο Leonard καθόταν σε μια καρέκλα ενάμισι μέτρο από μένα με τα μάτια του κλειστά και δεν έδειχνε προβληματισμένος. Όταν ο μονόλογος του τελείωσε είπα μέσα μου 'oh, whatever' κι άρχισα να τραγουδάω «oh, the morning glory».

 Όταν τελείωσε τον κοίταξα σαν να έλεγα «πόσο απαίσιο ήταν αυτό;»  Κούνησε το κεφάλι του και είπε ότι ήταν αυτό ακριβώς που είχε στο μυαλό του. Έτσι τριπλασίασα  τον στίχο αυτόν, πρόσθεσα τις αρμονίες, πρόσθεσα και μερικά 'glorias' και τότε πια ήταν μάλλον όμορφο.

 

Οι ενορχηστρώσεις είναι αποκλειστικά του Leonard; Σου είπε ποτέ «Θα ήθελα να τραγουδήσεις έτσι;» ή άκουσες μια πρώτη εκδοχή του τραγουδιού και μετά του έδωσες εσύ την δική σου ερμηνεία;

H μουσική για τα τραγούδια Undertow, To A Teacher, Dear Heather, Villanelle For Our Time, και Because Of είναι αποκλειστικά δουλειά του Leonard. Αυτό που δίνει στις ενορχηστρώσεις του μία τόσο απαλή ατμόσφαιρα είναι ότι βάζει τα ντραμς και το μπάσο να παίζουν στο σωστό τέμπο χωρίς όμως να υποδιαιρεί σε μικρότερα κομμάτια τα γεμίσματα ή τα σόλο του keyboard. Αυτό δίνει μια πολύ χαλαρή αίσθηση, ακριβώς όπως θα γινόταν και με μια ζωντανή μπάντα

Στο Dear Heather ο Leonard επεδίωξε πιο ευρύχωρες ενορχηστρώσεις. Για παράδειγμα τα όργανα στο On That Day είναι μόνο πιάνο, μπάσο και εβραϊκή άρπα. Ο Johnny Friday (ο ντράμερ) είχε προσθέσει μερικές ελαφρές πινελιές αλλά στο τέλος ο Leonard αποφάσισε ότι δεν ήταν απαραίτητες.

Το τραγούδι ήταν γραμμένο στον τόνο του Leonard, έτσι δεν σκέφτηκα ποτέ να κάνω την πρώτη φωνή εγώ. Η ηχογράφηση ως συνήθως άρχισε με εμένα να τραγουδάω μία αρμονία. Όταν το παίξαμε άρεσε τόσο πολύ στον Leonard που το άλλαξε έτσι ώστε  να είναι τα βασικά φωνητικά και χρησιμοποίησε τα δικά του φωνητικά με τέτοιο τρόπο που  να σου θυμίζουν το μουρμουρητό της θάλασσας.

Σκέφτηκα ότι ήταν πολύ τολμηρό από μέρους του να προχωρήσει με ένα τελείως καινούριο πλάνο για τα φωνητικά όμως διαθέτει ένα αψεγάδιαστο αυτί και μένει ανοιχτός και σε εγρήγορση σε όλη τη δημιουργική διαδικασία. Δεν υπάρχουν πολλοί μουσικοί που θα άλλαζαν ολόκληρη την μελωδία κατά την ηχογράφηση του τραγουδιού.

Σαν αποτέλεσμα, υπάρχει μια πρώτη φωνή που σε στοιχειώνει γιατί ποτέ δεν παίρνεις την ικανοποίηση του τελειώματος σε μια μελωδική ανάπαυλα και αυτό το μουσικό μέρος υποστηρίζει τα θέματα της ερήμωσης και της τελικής παράδοσης στον στίχο.
 

Οι στίχοι είναι για σένα πιο σημαντικοί από την μελωδία;

Όταν τραγουδάω τα λόγια του Leonard o στόχος μου είναι να μην

τα φορτίζω συναισθηματικά αλλά ούτε και να τα υποβαθμίζω. Μερικές φορές αυτό είναι δύσκολο γιατί η φυσική τάση ενός τραγουδιστή είναι να αποσπά όσα περισσότερα μπορεί από ένα σπουδαίο τραγούδι.

Ο Leonard μου έμαθε να χαλιναγωγώ την φωνή μου, να τραγουδώ λιγότερο και να αφήνω την ιστορία να ειπωθεί μόνη της. Είναι η σπουδαιότερη συμβουλή που μου έχουν δώσει ποτέ για την φωνή μου.
 
Όσον αφορά τα background φωνητικά, αυτά είναι για να γλυκαίνουν τον ήχο, όχι να αποτελούν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η δουλειά μου είναι να υποστηρίζω τον στίχο και/ή την πρώτη φωνή όσο πιο καλαίσθητα μπορώ. Στον Leonard αρέσει να ακούγεται μία γυναικεία χορωδία πίσω από την χαμηλή, βαθιά φωνή του. Είναι ένα έντονο, μεγάλο ηχητικό εφφέ αυτό αλλά λειτουργεί καλά για εκείνον.

 

Πώς εξελίχθηκε  η συνεργασία σας στην συγγραφή των τραγουδιών; Το Nightingale αφιερώνεται στον Carl Anderson. Γράφεις για την συνεργασία σου με τον Carl στο website σου: http://www.anjani-music.com/anjani-history.htm

Είχε την τύχη να τον συναντήσει ποτέ ο Leonard;

Πριν ένα χρόνο ο Leonard μου έδωσε τους στίχους ενός τραγουδιού για να τους ρίξω μια ματιά. Του άρεζε πραγματικά η μουσική που είχε γράψει αλλά μου είπε ότι τώρα έπρεπε να γράψει τελείως καινούριους στίχους που να ταιριάζουν με την μουσική. Το ξαναγράψιμο πήρε περίπου έξι  μήνες που ισοδυναμεί με ένα νανοδευτερόλεπτο για τους ρυθμούς με τους οποίους γράφει ο Cohen. Και οι δύο στίχοι ήταν δυνατοί αλλά το On That Day είχε πιο άμεση σχέση με τους καιρούς μας.

Υπήρχε μια γλυκόπικρη αίσθηση στην μελωδία του Nightingale. Οι στίχοι στα αλήθεια άγγιξαν την καρδιά μου επειδή ο Carl ήταν ένας τόσο σπουδαίος τραγουδιστής. Ευτυχώς άκουγα μέσα μου την μελωδία καθώς διάβαζα τους στίχους κι έτσι  έπρεπε μόνο να την καταγράψω για την μπάντα.

Ο Leonard είχε την ιδέα για μια εισαγωγή acapella και για το μέρος της κιθάρας που ήταν πραγματικά γλυκό. Δούλεψε με το αρχικό κομμάτι για λίγους μήνες, πειραματιζόμενος με διαφορετικές ιδέες για τα φωνητικά πριν καταλήξει στο μπάσο οκτάβας και στο τενόρο σαξόφωνο. Ήμουν πολύ χαρούμενη που τον  άκουσα στην τενόρο έκταση ξανά, την οποία επανέκτησε από τότε που έκοψε το κάπνισμα εδώ και λίγα χρόνια..αυτό πρέπει να αποστομώσει τους αρνητές του που λένε ότι δεν μπορεί να τραγουδήσει πια.

Λέγεται ότι όταν ο Leonard έγραφε το Ten New Songs με την Sharon Robinson έλεγε συνέχεια «Όχι, είναι πολύ ωραίο» και απέρριπτε πράγματα σε αυτή τη βάση.

Συνέβαινε κάτι παρόμοιο και με τα δύο κομμάτια που γράψατε μαζί: “είναι πολύ περίπλοκο», ¨είναι πολύ μελωδικό» ή ίσως «κράτησε το απλό, ανάλαφρο,απέριττο»

 Νομίζω ότι αν ένα τραγούδι ακούγεται καλά ως  δοκιμαστικό με πιάνο/φωνή, μπορεί να αντέξει και σε μια ενορχήστρωση. Έτσι ουσιαστικά αυτό έδωσα στον Leonard, κάποιες  φορές με  μια γεύση από μπάσο ή λίγη ώθηση από  τα ντραμς. Αλλά ποτέ δεν του έδωσα ένα πλήρως έτοιμο κομμάτι γιατί ήθελα να αφήσω χώρο και για τη δική του συμμετοχή.

Φυσικά στην αρχή ήθελε να ακούσει κάτι περισσότερο: κάτι πιο ζωηρό, πιο γλυκό, ίσως κάποιο σόλο. Και ήμουν απόλυτα πρόθυμη να προσθέσω αυτά τα στοιχεία, αλλά στο τέλος επέλεξε να κρατήσει και τα δύο τραγούδια σε μια πιο απλή, πιο ακουστική εκδοχή.



 Όταν δημιουργείς μουσική, χρησιμοποιείς παρτιτούρες; Ποιος καταγράφει την μουσική; Την ηχογραφείτε πρώτα  ζωντανά και κατόπιν την γράφετε για τους υπόλοιπους μουσικούς, εσύ ή ο Leonard φέρνετε το υλικό στο studio;

 Θα έλεγα ότι γράφω τα ογδόντα της εκατό της μουσικής στο κεφάλι μου-συνήθως καθώς περπατώ στο πάρκο. Έπειτα κάθομαι στο πιάνο και γράφω τις παρτιτούρες για τους μουσικούς. Έχω εργαστεί μαζί με τον Stan Sargent (μπάσο) και τον  Johnny Friday (ντραμς) σε διάφορες δουλειές. Ακούν τις πιάνο/φωνή ηχογραφήσεις μου και δοκιμάζουμε μαζί κάποιες ιδέες αν κάτι δεν είναι ξεκάθαρο μέσα στο μυαλό μου. Μετά την ηχογράφηση του βασικού κομματιού προσθέτω ό,τι επιπλέον χρειάζεται για να γλυκάνει το τραγούδι.



 Έχουμε ακούσει ότι τα τραγούδια για το Dear Heather επιλέχθηκαν ανάμεσα σε περίπου 20 νέα κομμάτια. Υπήρχε κάποια γενική ιδέα που προσπαθούσατε να επιτύχετε; Θα ακούσουμε ποτέ και τα υπόλοιπα τραγούδια;

Κάποια τραγούδια δεν ολοκληρώθηκαν εγκαίρως για την δουλειά αυτή αλλά πιθανώς θα μπουν στον επόμενο δίσκο.
 
Μερικές φορές οι κριτικοί έχουν παραπονεθεί ότι μοιάζει σαν η μουσική να έχει προστεθεί απλώς πάνω στους στίχους χωρίς πολύ περίσκεψη ή φροντίδα. Αυτό δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Σε κάθε κομμάτι δίνεται ο απαραίτητος χρόνος και προσοχή. Αν το υλικό δεν πάρει τον βαθμό που πρέπει  δεν περνάει στην κυκλοφορία. Δεν αποτελεί μυστικό ότι για τον Leonard το γράψιμο είναι μια μακριά και  επίπονη προσπάθεια. Πιστεύουν στ’ αλήθεια ότι θα εγκατέλειπε έτσι εύκολα έναν στίχο για τον οποίο κοπίασε τόσο, όταν έρθει η ώρα να γράψει την μουσική;

Δεν πιστεύω ότι ο Leonard είχε κάποια συγκεκριμένη συνολική ιδέα για την δουλειά αυτή, όμως το έργο του αντανακλά την εσωτερική του διάθεση. Στο  Dear Heather όταν μπορούσε να πει αυτό που ήθελε με δύο ή τρεις στίχους αντί για οχτώ το έκανε: Έτοιμο. Το επόμενο.
 
Είναι φανερό ότι η προσοχή του κοινού σήμερα είναι περιορισμένη επειδή τα μέσα προβάλουν την μετριότητα σε σημείο που το καινούριο διαφημίζεται ως το καλύτερο που υπήρξε  ποτέ…μέχρι να έρθει το επόμενο. Είναι τόσο διάχυτο αυτό που πρέπει να μάθεις να το φιλτράρεις. Διαφορετικά μπορεί να πάθεις αισθητηριακή υπερφόρτωση  από την διαφήμιση που σε βομβαρδίζει ακόμη κι όταν προσπαθείς να παραγγείλεις απλώς έναν καφέ . Αναπτύσσεις ακόμη και αυτόν τον συντομογραφικό τρόπο ομιλίας για να γλιτώσεις λίγα δευτερόλεπτα χρόνου που κανένας  δεν έχει αρκετά. Δεν είναι τρελό αυτό στο οποίο έχει καταλήξει να είναι σήμερα ο κόσμος;  

"Κι όμως, το Dear Heather διαθέτει αυτή την ελαφράδα, τον αυθορμητισμό και την δροσιά που φαίνεται να έχουν πλέον εξαφανιστεί εξαιτιας του εμπορικού, επιχειρηματικού τρόπου με τον οποίο  λειτουργεί πια η βιομηχανία της μουσικής. Βγάζω το καπέλο μου στον Leonard που το κατόρθωσε αυτό."

Έχεις συνεργαστεί με τον Leonard για περισσότερο από είκοσι χρόνια. Όταν συναντηθήκατε για πρώτη φορά το περίμενες ότι η συνεργασία σας θα αποδειχθεί τόσο γόνιμη;

Δεν είχα ιδέα. Αλλά έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, τόσο πνευματικά όσο και μουσικά και πέφταμε τυχαία ο ένας πάνω στον άλλον σε σημαντικές στιγμές της ζωής μας. Πέστε το μοίρα  ή σύμπτωση αλλά να ‘μαστε εδώ, δύο δεκαετίες μετά, ακόμη μαζί.

 

Το 1994 ο Leonard πήγε να μείνει στο Κέντρο Zen στο Mount Baldy. Ζούσε μια κάπως μοναστική ζωή και υποθέτω ότι δεν κράτησε μεγάλη επαφή με τον έξω κόσμο μέχρι που έφυγε από εκεί το 1999. Πώς αναβίωσε και πάλι η φιλία σας μετά από τόσα χρόνια;

Το 1994 έφυγα κι εγώ από το LA για το Austin του Texas και ακολούθησε ένα διάστημα πέντε χρόνων αποχής από την μουσική σκηνή. Αλλά κρατούσαμε επαφή, o Leonard δεν ήταν τελείως απομονωμένος —με κάλεσε να κάνω τα φωνητικά στο Villanelle του F.R. Scott το ‘98. Ήταν μια θαυμάσια ηχογράφηση και ο Leonard έμεινε έκπληκτος με το πόσο γρήγορα ολοκληρώθηκε. Έτσι είχαμε πάντα στο νου μας να κάνουμε μαζί περισσότερα τραγούδια σαν αυτό, με αυθορμητισμό, απαγγελία στίχων και ένα άγγιγμα από φως.

Επιστρέψαμε και οι δυο στο LA το ’99. Εγώ έκανα ένα σόλο CD ενώ εκείνος δούλευε πάνω στο Ten New Songs.Όταν αυτά τελείωσαν αυτά μπορούσαμε πλέον να στρέψουμε την προσοχή μας στο Dear Heather.

 

Περίπου εκείνη την εποχή του έδωσες και το “Story of C”. Τι σε παρακίνησε να το γράψεις;

Είχαμε μια συζήτηση σχετικά με το ότι ο Leonard έμοιαζε να μην μπορεί να πείσει τους μουσικούς ότι οι μουσικές του ιδέες ήταν σωστές και καλύτερες από ο,τιδήποτε εκείνοι θα μπορούσαν να προτείνουν. Συνήθως έπαιζαν πολύ δυνατά  ή πολύ έντονα ή άλλες φορές καθόλου, ανάλογα με την διάθεση τους.

Τότε του ομολόγησα τις ενοχές μου για το ότι έπαιζα  πολύ τζαζίστικα κατά την περιοδεία του ’84. Κι ήταν τόσο χαρούμενος που άκουσε κάποιον να το ομολογεί αυτό! Ήταν τόσο ανακουφισμένος που επιτέλους είχα καταλάβει τι προσπαθούσε να μας μεταδώσει και ότι  χρειαζόταν οι μπάντες του να τον πλαισιώνουν με τον τρόπο που έπρεπε. Έτσι μου ζήτησε να το καταγράψω στο χαρτί γιατί ήταν μια αποκάλυψη που για πολύ καιρό περίμενε να ακούσει.

 

O Leonard ενδιαφέρθηκε πολύ για ένα άλμπουμ που εξέδωσες λίγα χρόνια πριν με τίτλο The Sacred Names. Είχε κάποια επίδραση αυτό στο Dear Heather;

Νομίζω ότι τα «glorias» που τραγούδησα στο Morning Glory παραπέμπουν κάπως στο Kyrie (από το cd The Sacred Names).Άρχισα να μελετώ Ιουδαϊκά και Καμπαλιστικά κείμενα το’94 και αυτό μου ενέπνευσε πολλά δοξαστικά προς το Θείο τραγούδια  Δεν είχα σκοπό να τα ηχογραφήσω γιατί δεν πίστευα ότι έχουν «εμπορική αξία». Ο Leonard είχε αντίθετη άποψη, έκανε το εξώφυλλο και βοήθησε στην έρευνα και στην προφορά των Εβραϊκών.

 

Eχεις γράψει την μουσική για το Nightingale, το οποίο αφιέρωσες στον Carl Anderson. Ήταν δύσκολο να φτιάξεις το τραγούδι αυτό σε μια έντονα συναισθηματική περίοδο για σένα;

Δεν είχα χάσει άλλο κοντινό μου φίλο πριν τον Carl. Μιλήσαμε αρκετές φορές όταν ήταν στο νοσοκομείο, και αν και ήξερα ότι η πρόγνωση ήταν κακή, δεν ήμουν ακόμα έτοιμη για το τελικό αποτέλεσμα. Αν δεν έχεις δει τον Carl να ερμηνεύει ζωντανά δεν υπάρχει περίπτωση να αντιληφθείς το βάθος του ταλέντου του. Ήταν ένας αγαπημένος φίλος και πραγματικά ήθελα να κάνω κάτι όμορφο γι’ αυτόν. Υπήρχε κάποια αμφιβολία για το αν το Nightingale θα συμπεριληφθεί στον δίσκο γιατί είναι γραμμένο στο κλειδί του σι, καθόλου κοντά στη συνήθη έκταση του Leonard. Αλλά όταν το ηχογράφησα χαμηλότερα δεν ακουγόταν τόσο ωραία ή σωστά. Έτσι ο Leonard αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει την αρχική εκδοχή και δεν νομίζω ότι έχει τραγουδήσει σε τόσο υψηλή έκταση από τη δεκαετία του ογδόντα και μετά! Το εκτιμώ πολύ που δέχτηκε να βγει από την άνεση της φωνητικής του έκτασης και δεν εγκατέλειψε το τραγούδι αυτό. Και πραγματικά τον θαυμάζω που ηχογράφησε δυο κομμάτια που διαφέρουν κατά μια οκτάβα…ένα κατόρθωμα για κάθε τραγουδιστή.

 

Το Tennessee Waltz ηχογραφήθηκε ζωντανά. Ποτέ και πού συνέβη αυτό;

Νομίζω είναι από μια συναυλία στο Montreaux της Ελβετίας κατά την περιοδεία του 1985 για το Various Positions.

 

Σχεδιάζετε, εσύ ή ο Leonard να κάνετε ξανά περιοδείες;

Δεν έχω κάνει περιοδείες εδώ και αιώνες τώρα αλλά πιστεύω ότι θα συμβεί αν είναι προορισμένο να γίνει. Περνά από το μυαλό του Leonard από καιρό σε καιρό αλλά δουλεύει πάνω σε πολλά πράγματα τώρα. Θα εκδώσει ένα βιβλίο τον επόμενο χρόνο και σηκώνεται στις 4 τα ξημερώματα κάθε μέρα και  δουλεύει πάνω σ’αυτό. Και υπάρχει πολύ ακόμη μουσική να γίνει, συν το ότι γράφει και σχεδιάζει πάντα.

 

Φαίνεται ότι υπήρξε μεγάλη δημιουργική συμμετοχή από σένα τόσο στην ερμηνεία όσο και στην παραγωγή του δισκου. Πολλοί σπουδαίοι τραγουδοποιοί δυσκολεύονται να μοιραστούν τον έλεγχο της δουλειάς τους. Ο Leonard αφήνει τους άλλους να βάλουν την υπογραφή τους στα τραγούδια του;

Ποτέ δεν σκέφτηκα να αφήσω την σφραγίδα μου στα τραγούδια του Leonard. Είναι πολύ δεκτικός στις ιδέες, κάποιες τις χρησιμοποιεί κάποιες όχι. Δεν ντρέπομαι να εκφράσω την γνώμη μου, αλλά αν απορριφθεί δεν το παίρνω προσωπικά. Όπως είπα και προηγουμένως, ο Leonard ξέρει τι είναι καλύτερο για τα τραγούδια του και εγώ είμαι εκεί για να τον βοηθήσω.

 

Υπάρχει ένα ύφος απαγγελίας περισσότερο σε κάποια κομμάτια όπως το Villanelle for Our Time, To A Teacher and Morning Glory. Αυτή είναι η νέα  κατεύθυνση της δουλειάς του;

To Dear Heather διαφέρει από τους προηγούμενους δίσκους του Leonard. Οι στίχοι του διαβάζονταν πάντοτε σαν ποιήματα. Δεν γίνεται καμία παραχώρηση σ΄αυτό όταν επενδύονται οι λέξεις με μουσική. Αλλά σ’ αυτόν τον δίσκο δεν ήταν δεσμευμένος στην παραδοσιακή  φόρμα . Και οι ενορχηστρώσεις λειτουργούν ως το σκηνικό για μια φωνή που μιλά  τόσο υπνωτιστικά ώστε δεν χρειάζεται να ακούς και μια φορτωμένη μελωδία από πάνω.

Νομίζω ότι είναι ένας αξιοσημείωτος δίσκος, γεμάτος φως και βάθος. Μου άρεσε πολύ κάτι που είπε ένας κριτικός και το παραφράζω εδώ, «είναι ίσως ο καλύτερος δίσκος του Cohen μετά το The Future, αλλά αυτό θα το ξέρουμε μόνο μετά από είκοσι χρόνια.

 

Τι απεκόμισες από την ολοκλήρωση του Dear Heather που δεν είχες πριν;

Ένα dry martini …και μια σπουδαία «επιφάνεια» σχετικά με την φωνή μου. Ο Leonard άλλαξε τελείως τον τρόπο που τραγουδάω. Αισθάνομαι ότι μόλις τώρα αρχίζω να το κάνω σωστά μετά από τριάντα χρόνια σ’αυτή τη δουλειά. Άρχισε με το Undertow.Έκανα μια ηχογράφηση για το κομμάτι αυτό με την οποία έμεινα πολύ ικανοποιημένη. Ήταν τεχνικά και συναισθηματικά τέλεια. Και ξέρετε τι είπε γι’ αυτό;

“Αυτή ήταν μια σπουδαία ερμηνεία. Τώρα γίνε αυτή η ερειπωμένη γυναίκα που δεν έχει να δώσει τίποτε. Είσαι συντετριμμένη. Τραγούδησε το χωρίς να τραγουδάς.»

Ορίστε. Με λίγες λέξεις ο Leonard σκότωσε ευγενικά την τεχνική μου. Στάθηκα εκεί, αυτή τη φορά λίγο στενοχωρημένη και παράξενα αποκομμένη από ο, τι μου έδινε σιγουριά και το τραγούδησα ξανά. Όταν άκουσα την ηχογράφηση συνειδητοποίησα πόσο δίκιο είχε. Και αυτή την ηχογράφηση ακούτε στο δίσκο.

 

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Υπάρχει τόση πολλή όμορφη λύπη σ’ αυτό το CD και η φωνή σου μοιάζει να τονίζει αυτή την ομορφιά. Πιστεύεις ότι η λύπη και η ομορφιά συνδέονται κατά κάποιο τρόπο;

A, βέβαια. Οι πιο έντονες  στιγμές της ζωής είναι κατά κάποιο τρόπο εύθραυστες και πάνε κατευθείαν  στο εσωτερικό δωμάτιο της καρδιάς. Αλλά η ομορφιά και η λύπη και η ευθραυστότητα είναι δύσκολο να εκφραστούν. Και τα τραγούδια του Leonard είναι πρόκληση για έναν τραγουδιστή  γιατί οι αποκαλύψεις είναι τόσο βαθιές και ταυτόχρονα εκτεθειμένες. Αλλά τότε ακριβώς η λεπτότητα και η υπαινικτικότητα είναι πολύ πιο αποτελεσματικές  από τη μεγάλη ένταση ή τα φωνητικά πυροτεχνήματα.

 

Πώς επιλέξατε την σειρά των τραγουδιών στο δίσκο;

Υπάρχουν έξι πράγματα που λαμβάνω υπ’ όψη μου: τους στίχους, τον ρυθμό, το τέμπο, το κλειδί, την τρόπο (ματζόρε ή μινόρε) και το μέτρο. Παίζω την αρχή και το τέλος του κάθε τραγουδιού στο μυαλό μου ακούγοντας πώς η μια μελωδία δένει με την επόμενη.

Για το Dear Heather ο Leonard, η Leanne κι εγώ φτιάξαμε ο καθένας την δική του λίστα με την σειρά των τραγουδιών. Οι δικές τους λίστες  ήταν παρόμοιες. Η δικιά μου ήταν τελείως διαφορετική. Η Leanne έγραψε δυο cds με τις δυο σειρές τραγουδιών ώστε να τ’ ακούσουμε για κάποιο χρονικό διάστημα και τελικά ο Leonard κατέληξε σε ένα μείγμα των δυο. 

 

Οι μουσικοί από την παλιά μπάντα του Leonard παίζουν στο The Faith. Παίξατε όλοι μαζί στο studio ή ο κάθε μουσικός ηχογράφησε μόνος του;

To Faith είναι ένα κομμάτι από το 1979. Η μελωδία του είναι από ένα παλιό παραδοσιακό τραγούδι του Quebec, The Lost Canadian. Όμως ο Leonard ποτέ δεν το χρησιμοποίησε επειδή δεν μπορούσε να αλλάξει τη σειρά των μελωδιών έτσι ώστε να ταιριάζουν με τους στίχους που είχε γράψει.

Μου έπαιζε συχνά μια κασέτα με μια ηχογράφηση του κομματιού και πάντα του έλεγα ότι πρέπει να το βάλει στον δίσκο. Η μαγνητοταινία βρισκόταν ακόμη στα αρχεία της Columbia. Αλλά όταν την βρήκε η Leanne, ήταν μισοκατεστραμένη μετά από τόσα χρόνια στην αποθήκη. Ευτυχώς με μια ειδική επεξεργασία την διασώσαμε και μετά την επεξεργαστήκαμε με το Protools. Τελικά ο Leonard έγραψε νέους στίχους για το κομμάτι αυτό. Θεωρώ το The Faith ως το δίδυμο κομμάτι του If It Be Your Will. Είναι μεγάλη μου τιμή  που τραγούδησα σ’ αυτό.

 

Το Dear Heather έχει μια μυσταγωγική και υπνωτική μελωδία. Γιατί διάλεξε να συλλαβίσει κάποιες λέξεις; Γελούσατε κατά την ηχογράφηση του;

Δεν το λατρεύετε; Πηγαίνω πίσω στον χρόνο και ξαναγίνομαι δώδεκα χρoνών κάθε φορά που το ακούω. Έχει έναν τόσο χαρωπό ήχο που το να το συλλαβίζεις ενισχύει αυτή την  ολοκληρωτική εμπειρία της ερωτικής τρέλας, όταν μια πρωταρχική ορμή εξαλείφει τη διάνοια.

 Ήταν λίγο δύσκολο να συγχρονίσουμε τα φωνητικά μας επειδή είναι μόνο πέντε στίχοι που όμως τραγουδιούνται με διάφορους τρόπους. Ρίξαμε πολύ γέλιο μέχρι να το πετύχουμε σωστά.

Αναρωτιόμουν πώς θα αντιδρούσε ο κόσμος  σ’ αυτό. Σ’ αυτούς που ενοχλήθηκαν ή ακόμη κι εξοργίστηκαν θα πρότεινα να βάλουν ένα ποτήρι κρασί Bordeaux και να παίξουν το κομμάτι στο auto play μέχρι να σταματήσουν να τα παίρνουν όλα τόσο πολύ στα σοβαρά.

Είχες εσύ ή ο Leonard κάποιο δέος στο να γράψετε ένα τραγούδι για την 11η Σεπτεμβρίου;

Αρχικά έγραψα την μουσική για διαφορετικούς στίχους. Ο Leonard μετά από αρκετούς  μήνες αποφάσισε να το ξαναγράψει. Αποφασίσαμε από κοινού ότι το On That Day ταίριαζε περισσότερο στην μελωδία η οποία είναι κάπως ιεροπρεπής. Δεν είχα κανένα πρόβλημα με το περιεχόμενο των στίχων. Αυτή είναι και η δική μου άποψη για το γεγονός .

 

LEONARD, ΤΟ ΑΦΕΝΤΙΚΟ

Είχε κάποιο σχέδιο ή όραμα ο Leonard για την εργασία αυτή;

O Leonard ποτέ δεν είπε πολλά για την κατεύθυνση που θα έπαιρνε το Dear Heather.

Αλλά από τα είκοσι κομμάτια που ήταν αρχικά προέκυψε μια συγκεκριμένη  αίσθηση ελαφράδας που θα  έπρεπε να είχαν τα τραγούδια που τελικά θα έμπαιναν στον δίσκο.

Δεν μπορώ να το περιγράψω ακριβώς αυτό γιατί είναι ένα φευγαλέο αίσθημα αλλά αν έχετε ακούσει όλα τα τραγούδια θα ξέρετε τι εννοώ.

 

Όταν ο Leonard σου δίνει ένα ποίημα ή τους στίχους από ένα τραγούδι συζητάς μαζί του για το νόημα τους;

Όχι. Το μεγαλείο του έργου του είναι ότι ο καθένας μπορεί να πάρει κάτι απ’ αυτό χωρίς να χρειάζεται να ξέρει τι ώθησε τον Leonard στο να το γράψει.

 

Πόσο σημαντικό πράγμα  είναι η κατανόηση του νοήματος για την δουλειά σου στα φωνητικά;

Μια καλή μελωδία είναι μια καλή μελωδία. Αν ταυτίζεσαι μαζί της θα την τραγουδήσεις όσο καλύτερα μπορείς. Θα υπάρχει κάποιος λόγος που εκατό άνθρωποι έχουν ερμηνεύσει το Hallelujah. Έχουν όλοι τους μια τέλεια διανοητική κατανόηση όλης της πολυπλοκότητας του; Αμφιβάλλω. Επηρεάζει αυτό την ερμηνεία τους; Iσως σ’ έναν μικρό βαθμό, αλλά η τεχνική αρτιότητα, η εμπειρία ζωής και η ψυχική διάθεση επηρεάζουν μια ερμηνεία πολύ περισσότερο.

Σχετικά με τα background φωνητικά μέρη, επίσης λαμβάνω υπόψη μου την πρώτη φωνή, την μουσική, την ποιότητα του χώρου και το συνολικό ύφος του τραγουδιού. Ο Leonard μου ζήτησε να τραγουδήσω στο To A Teacher αλλά δεν ένοιωθα τίποτα γι’ αυτό. Έτσι στην περίπτωση αυτή δεν υπήρχε λόγος να συμμετάσχω.

 

Είναι ανοιχτός ο Leonard σε άλλες, διαφορετικές ερμηνείες;

Δεν τον ρώτησα ποτέ. Συζητάμε για ο,τιδήποτε άλλο εκτός από τη δουλειά  του. Ξέρει ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μια έντονη σχέση με το έργο του και ότι έχουν γραφτεί  μελέτες και βιβλία για αυτό. Αλλά η δημιουργία του είναι τόσο επίπονη που όταν τελειώσει δεν θέλει να συνεχίσει να ασχολείται με αυτό.

 

Ο Leonard έχει πει ότι έχει την τάση να καταρρέει κατά την διάρκεια των ηχογραφήσεων, συνέβη αυτό;

Λοιπόν, υπήρξε μια δύσκολη στιγμή για μένα όταν ξεμείναμε από γρανίτες. Φροντίσαμε όμως να έχουμε πολλή ζάχαρη τριγύρω μας μετά από αυτό.

 

Και το μέλλον μοιάζει φωτεινό;

Ναι. Δουλεύουμε πραγματικά σκληρά πάνω σε μια σειρά πράγματα. Έχω έτοιμα ήδη τρία τραγούδια του επόμενου δίσκου ο οποίος πηγαίνει πολύ καλά, ευχαριστώ που ρωτήσατε.

 

 

Πολλές ευχαριστίες στους Ruby World, Jarkko Arjatsalo, Peter Danielsen, Jim Devlin, και Marie Mazur για τις ερωτήσεις τους.